Catharsis nedir?

Catharsis nedir? Catharsis tanımı. Drama, trajedi ve komedide Catharsis kullanımı. İngiliz edebiyatı terimler sözlüğüne hoş geldiniz.

Catharsis nedir?

Catharsis terim anlamı:

Terim olarak Catharsis, ilk kez Aristotle tarafından, iyi bir hikayenin özellikle bir trajedinin amacının ruhlarımızı temizlemesi olduğu iddiası ile ortaya çıkan edebi teorideki metafora verilen addır.

Catharsis sözlük anlamı:

Catharsis, Yunanca kökenli bir kelime olup, İngilizce-Türkçe karşılığı arınma, amel, katersis olarak görülmektedir. Yunanca anlamı da yine arınmadır.

Catharsis kullanımı

Edebiyatta karşılaştığımız Catharsis, eserin artistik yönüyle yaratılan acıma, üzüntü ve korku gibi duyguların seyirci/ okuyucu tarafından tecrübe edilerek yaşanan boşalımıdır. Catharsis, son derece büyük ve güçlü duygusal bir değişikliğin içsel dünyamızda getirdiği yenilenme ve arınmadır.

Büyük antik filozof Aristotle, catharsis ile dramayı inceleyerek, özellikle trajedi üzerine oldukça önemli bir teori geliştirmiştir. Buna göre trajedi sayesiyle duygularını ölçülü yansıtmayı öğrenen insanlar, günlük hayattaki duygusal patlamalardan daha kolay uzak durabiliyordu.

Aristotle catharsis terimini, vücudu temizleyen bitki ya da bağırsak temizleyici gibi ilaçların tıbbi kullanımına gönderme yaparak tanımlamıştır. Bu bağlamda bir metaphor olarak kullandığı catharsis edebiyatta duyguların ve zihnin temizlenmesi anlamına gelmektedir.

Catharsis hakkında

Catharsis, esasında günlük hayatta yaşamlarımızın içinde hepimizin deneyimlediği bir metafordur. Örneğin; we are waiting for our favorite TV shows every week. We know that when we watch it, will make us pity and cry. But we want to experience it. That’s a common example of catharsis daily.

Ya da yakından tanıdığınız bir çift, ilişkilerine bir break up verdiklerinde birbirlerini unutabilmek için eski resimler ve karşılıklı alınan hediyeler hayatlarından purge edilir. Diğer bir deyimle bu eşyalar ve resimler metaphoric olarak ruhsal arınmanın fiziki bir aracı olurlar.

Unutmayalım ! According to Aristotle …

“the purpose of tragedy is to arouse “terror and pity”

Edebiyatta Catharsis örnekleri

EXAMPLE 1

Sophocles’ Oedipus Rex:

Cathartic eylemler genelde günahlardan ahlaki olarak temizlenmeyi amaçlar. Burada sini ve ahlaki günahların genellikle hastalıklarla ilişkilendirildiğini unutmamalıyız. Örneğin coğrafi bir bölgede yaşanan veba salgını, Tanrıya karşı işlenen kişisel ya da toplu günahların bir bedeli olarak görülebilir. Örneğimizde Oedipus annesi ile ensest bir günah işlediğinde, firavunların başkenti Thebes bir veba salgını ile cezalandırılmaktadır. Ancak, Oedipus günahı için gereken cezayı çektiğinde veba salgını ortadan kaybolmakta ve Thebes şehri temizlenmektedir. Bu nedenle Oedipus Rex en önemli catharsis örnekleri arasında gösterilir.

EXAMPLE 2

Things Fall Apart, Chinua Achebe:

Catharsis örnekleri arasında gösterebileceğimiz bir büyük roman, Things Fall Apart romanı, okuyucu için ayrı, Igbo (Nijerya halkı) için ayrı ve batı kolonicileri için ayrı bir catharsis etkisi yaratmaktadır. Romanın bu yönü aynı zamanda Achebe’ yi dünya yazarları arasına sokan en önemli etkenlerden biridir. Romandaki bu catharsis örneklerine baktığımızda Okonkwo karakterini ele alırsak, Okonkwo kendini astığında, ona bulunduğu mevkiyi veren aynı geleneklerce dışlanarak bir kimsesiz gibi gömülüyor. Okonkwo’ nun bu savunduğu geleneklerce bu duruma düşmesi okuyucu için bir ironi yaratırken aynı zamanda da bir terror ve pity algısı oluşturmaktadır, böyle bir şeyin onların başına gelmediğini görmelerini sağlayarak.

Catharsis nedir yazımızı okurken, Zeugma nedir? yazımıza da göz atabilirsiniz.

Drama, Trajedi and komedi

Catharsis çoğunlukla trajedilerde görülmektedir ancak, bize olumsuz duygular hissettirecek farklı türde eserlerde de kullanılabilir. Günümüzde trajedilerle antik çağlarda olduğu kadar yakın değiliz. Trajedi sadece üzücü bir hikaye anlamına gelmemektedir. Trajedi aynı zamanda büyük bir kahramanın özellikle “arrogance ve ignorance” gibi sıradan basit insanların basit ahlaki hataları ile gelen sonlarını da anlatmaktadır.

Antik çağlarda iki çeşit hikaye vardı. Bunlardan biri komedi diğeri de trajediydi. Günümüz modern dünyasında film ve dizilerimizi, komedi ve drama gibi iki farklı kategoriye ayırmaktayız. Dramalar genellikle üzüntü, öfke ve ihanet gibi duyları uyandırmaktadır. Bu yönleriyle trajedilere aslında benzemektedirler. Bununla beraber yine de çok önemli iki büyük fark bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, dramalar mutlu sonla bitme eğilimi göstermektedir ( bazen mutsuz da bitse çoğunluk mutlu sonla biter.) İkinci büyük fark ise; eserin kurgusunun genellikle kahramanın içsel ruhundan öte, dışsal çatışmalarla birlikte gelişmesidir. Bununla beraber günümüz draması, Aristotle trajedisinde olduğu kadar olmasa da yine de belli bir miktar catharsis etkisi yaratabilmektedir.

Catharsis Mini-Quiz

Literary Terms sözlüğüne geri dön>

References:

Wikipedia
https://natureofwriting.com
https://www.researchgate.net
The Norton Anthology of English Literature. 7th edition. Volume 1. New York: Norton, 2000. 2944-61. 2 Vol
https://literariness.org